نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• مهدی بنی‌اسدی باغمیرانی ¹
• سید بهشید حسینی ²
• آزاده شاهچراغی ³

¹ دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

² استاد گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

³ دانشیار گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

عصر صفوی دوره طلایی اندیشه شیعی است که فرصت بروز در معماری آن عصر را پیدا کرده است. سیر در مراتب مختلف ‌ادراکی یکی از موضوعات، تأمل­برانگیز در اندیشه فلاسفه شیعی‌ عصر صفوی ازجمله ملاصدرا است که تعین آن را می‌توان در مساجد، به عنوان شاخص‌ترین معماری عصر صفوی مشاهده کرد. اگرچه ملاصدرا ادراک را بالاتر از ساحت مادی می‌داند، اما در سیری معنوی متکی ‌بر نظریه حرکتی‌ جوهری، کالبد مساجد عصر صفوی می‌تواند زمینه ارتقای ادراک را فراهم کند. این پژوهش، بین‌رشته‌ای و از نوع توصیفی-تحلیلی و موردپژوهی است. هدف این پژوهش این است که با واکاوی مراتب ادراکی ملاصدرا، سیر ادراک از ماده به معنا را در مساجد عصرصفوی مورد بررسی قرار دهد. پرسش کلیدی پژوهش این است که سیر در مراتب مختلف ‌ادراکی مساجد صفوی، چگونه باعث ارتقای ادراک، از ماده به معنا می‌شود؟ در این پژوهش، با عنایت سیر معنوی در مراتب ادراکی ملاصدرا، برای ادراک در مساجد عصر صفوی در چهار رکن سکون، حرکت، وصل و وحدت تعریف شده است. بعد از رکن سکون، در هر رکنی به دلیلی، زمینه ارتقای ادراک در مخاطب فراهم می‌شود؛ در رکن حرکت، از طریق تداعی معانی و حرکت جوهری؛ در رکن وصل، به مدد شفافیت و حضور نور؛ در نهایت در رکن وحدت، به واسطه اتحاد ناظر با فضا. ناظر با طی کردن این ارکان، مستعد ارتقای ادراک از سطح حسی به خیالی و سپس عقلی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

• واژگان کلیدی: سیر معنوی
• ملاصدرا
• مراتب ادراکی
• حرکت‌جوهری
• مساجد صفوی

عنوان مقاله [English]

Explaining the Perceptual Jounry in Safavid Mosques, from Matter to Meaning based on Mulla Sadra's Views (Case study: Imam Mosque and Sheikh Lotfollah Mosque)

نویسندگان [English]

• Mahdi Baniasadi Baghmirani ¹
• Sayed Behshid Hosseini ²
• Azadeh Shahcheraghi ³

¹ Ph.D. Student in Architecture, Department of Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

² Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, University of Art, Tehran, Iran

³ Associate Professor, Department of Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Jounrying in various perceptual hierarchy is one of the most thought-provoking issues in the thought of Shiite philosophers of the Safavid era, including Mulla Sadra, whose manifestation can be seen in mosques as the most characteristic architecture of the Safavid era. Although Mulla Sadra considers perception to be beyond matter, but in the spiritual journey based on the theory of substantial motion, the body of Safavid era mosques can provide the possibility of promote perception. The present study is interdisciplinary and descriptive-analytical. The purpose of this study is to investigate the perception of matter in meaning in Safavid mosques by analyzing the substantial motion of matter in the perceptual hierarchy of Mulla Sadra. The key question of the research is how the journey in the perceptual hierarchy of Safavid mosques promote perception? Conclusion: In this research, considering the spiritual journey in the perceptual levels of Mulla Sadra, for perception in Safavid mosques, it has been defined in four pillars of stillness, motion, connection and unity. After the pillar of stillness, in each pillar for some reason, it is possible to promoting the perception of the audience; In the pillar of motion, through substantial motion; In the connecting pillar, with the help of transparency and the presence of light; And finally in the pillar of unity, through the union of the observer with space. Through these elements, the observer becomes prone to promoting perception, from the sensory level to the imaginary and then to the intellectual.

کلیدواژه‌ها [English]

• Keywords: Spiritual Jounry
• Mulla Sadra
• Perceptual Hierarchy
• Substantial Motion
• Safavid Mosques