علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
نقدهای علامه حسن‌زاده‌ آملی بر براهین «تناهی ابعاد اجسام»

مرضیه اخلاقی؛ مسعود میشکار مطلق

دوره 5، شماره 1 ، آذر 1395، صفحه 11-22

چکیده
  مسئلة تناهی یا عدم تناهی عالم طبیعت که از جمله مسائل مطرح شده در هندسه و طبیعیات قدیم بوده، یکى از مسائل فلسفى به‌شمار می‌رود که با استعانت و استمداد از قضایاى ریاضى مبرهن شده است. غرض از بیان این مسئله، اثبات محدودیت عالم جسم و جسمانى و تعیین پایان و منتهی‌الیه جهان ماده و عالم طبیعت بوده است؛ اما نه از این حیث که چون هر جسمی ابعاد ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
واقع گرایی معرفت شناختی غیر مستقیم از دیدگاه ملاصدرا

اعظم اسلامی نشلجی؛ محمد سعیدی مهر

دوره 5، شماره 1 ، آذر 1395، صفحه 23-32

چکیده
  در معرفت‌شناسی معاصر، در باب ماهیت ادراک حسی و واقع‌نمایی آن، نظریات متعددی مطرح شده است. از آن میان، «واقع‌گرایی معرفت‌شناختی» بر این عقیده است که معرفت نسبت به جهان خارج ممکن بوده، عالم خارج مستقل از معرفت بشری وجود دارد و معرفت ما توصیفی از آن است. واقع‌گرایی معرفت‌شناختی به دو قسم «مستقیم» و «غیر مستقیم» تقسیم ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
بررسی پاسخ‌های صدرالمتألهین به ناسازگاری اصالت وجود و معلولیت اشیاء

نفیسه اهل سرمدی؛ مرتضی طباطبائیان نیم آورد

دوره 5، شماره 1 ، آذر 1395، صفحه 33-42

چکیده
  اصالت وجود از ارکان بنیادین حکمت صدرایی است. یکی از اشکالات وارد شده به آن این است که اصالت وجود مستلزم واجب الوجود بالذات بودن همة موجودات است. ملاصدرا دو پاسخ به این اشکال داده است: پاسخ نخست بر مبنای تفکیک دو معنای واژة «بالذات» است و توجه به امکان فقری و تفکیک ضرورت ذاتی منطقی و فلسفی، اساس دومین پاسخ صدراالمتالهین به این اشکالند. ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
قاعده الواحد در ترازوی سنجش (با تاکید بر مبانی حکمت متعالیه)

جواد پارسایی؛ سید محمد موسوی

دوره 5، شماره 1 ، آذر 1395، صفحه 43-54

چکیده
  «الواحد لایصدر عنه الا الواحد» قاعده‌ای است که در فلسفة اسلامی اهمیت فراوانی دارد. فلاسفة برجسته مسلمان همچون ابن‌سینا و ملاصدرا این قاعده را پذیرفته‌اند و براهینی را بر اثبات آن اقامه کرده‌اند؛ از طرف دیگر، برخی متکلمان منکر این قاعده شده‌اند و با طرح نقض‌ها و اشکالاتی به‌دنبال تضعیف این قاعده بوده‌اند. قاعدة الواحد طبق ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
تبیین فلسفی دیدگاه آرمان گرایانه و واقع گرایانه قرآن نسبت به انسان بر اساس مبانی ملاصدرا

مهدی خادمی

دوره 5، شماره 1 ، آذر 1395، صفحه 55-66

چکیده
  قرآن کریم دو دیدگاه متفاوت و در عین حال سازگار با هم نسبت به انسان دارد؛ نگاهی آرمان گرایانه در مقام تشریع و تکلیف و در عین حال دیدگاهی واقع گرایانه در مقام امتثال اوامر الهی. در نگاه نخست – که نگاه قرآن به انسان در مقام تشریع است- قرآن کریم معتقد است که تمامی انسان ها این قابلیت و توانایی را دارند که به کمال نهایی خویش دست یابند و این ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
عوالم سه‌گانه‌ی وجود و نقش آن در حشر انسان از دیدگاه ملاصدرا

علی زمانی خارائی؛ علی اله بداشتی

دوره 5، شماره 1 ، آذر 1395، صفحه 67-76

چکیده
  تقریر صدرالمتألهین از حشر، تقریری کامل و جامع است که به تبیین عقلانی بسیاری از آموزهای دینی کمک کرده و به جمع بسیاری از ظواهر شریعت می‌انجامد. او در این راه غالب اصول و نوآوری‌های فلسفی خود را به خدمت گرفته و از تمام ظرفیت حکمت متعالیه در این بخش بهره می‌برد. یکی از مبانی جهان شناختی او در مساله‌ی حشر انسان‌ها، عوالم سه‌گانه‌ی وجود ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
شهود و سازگاری آن با تفکر فلسفی در حکمت متعالیه

شهناز شایان فر؛ سیده زهرا حسینی

دوره 5، شماره 1 ، آذر 1395، صفحه 77-86

چکیده
  در طول تاریخ تفکر، برهان و شهود دو روش دست‌یابی به حقیقت تلقی شده است. در این راستا آنچه در وهلۀ اول اندیشمندان را به فکر واداشته این است که کدامیک از این دو طریق معتبرتر و کاربردی‌تر است. بررسی این دو روش نشان می‌دهد که، گرچه هر یک از آن‌ها به تنهایی از مزایای خاصی برخوردار هستند، ولی در عین حال حصر‌نظر به یکی از دو روش برهان و شهود، ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
تحلیل علیت نزد هیوم و مقایسة آن با آراء مرتضی مطهری

اعظم قاسمی

دوره 5، شماره 1 ، آذر 1395، صفحه 87-98

چکیده
  علیت در فلسفة غرب و فلسفة اسلامی در دو حوزة مابعدالطبیعه و طبیعیات مطرح می‌شود اما در فلسفة اسلامی به تبیین مابعدالطبیعی علیت اهمیت فراوان داده شده است. در غرب با فلسفة تجربی و انتقادات هیوم و در نهایت با فلسفة کانت که معرفت متافیزیکی را امکان‌ناپذیر اعلام کرد، تبیین و تحلیل مابعدالطبیعی علیت به‌کنار رفت؛ هر چند به‌طور کامل از بین ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
معادشناسی تطبیقی (مقایسة تطبیقی معاد جسمانی نزد صدرالدین شیرازی و آگوستین)

محمد تقی کرمی قهی؛ عباس جنگ

دوره 5، شماره 1 ، آذر 1395، صفحه 99-112

چکیده
  مسئلة معاد یکی از مهم‌ترین ارکان ادیان ابراهیمی است و این ادیان با رویکردهای مختلف، سعی در مواجهه با آن داشته‌اند. از یک طرف چیستی معاد در قالب معاد‌شناسی دینی به پرسش‌هایی دربارة چیستی انسان و جهان در نسبت با حکمت و ارادة الهی در دنیای بعد از مرگ و رستاخیز پیوند می‌خورد و از طرف دیگر گونه‌های معاد‌شناسی دینی اشکال خاصی را از جهان‌شناسی ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
نقد و بررسی وحدت شخصی وجود بر اساس تقریر ملاصدرا

مریم آقامحمدرضا؛ سید مصطفی محقق داماد

دوره 5، شماره 1 ، آذر 1395، صفحه 113-128

چکیده
  ملاصدرا نظریة وحدت شخصی وجود را به‌عنوان راه حل نهایی خود در مسئلة ربط کثیر به واحد معرفی می‌کند. در این دیدگاه، تنها وجود حقیقی وجود حق تعالی است و باقی، ظهورات و نمودهای حق تعالی به‌شمار می‌آیند. اینجاست که اصل علیت از بین رفته و اصل تشّأن جای آن را می‌گیرد. در این دیدگاه علت و معلول به وجود و ظهور تبدیل می‌شود و همة کثرات به‌عنوان ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
بررسی نسبت علم حصولی و حضوری با «توجیه معرفتی»، در معرفت شناسی حکمت متعالیه

محمد حسین وفائیان؛ امیر عباس علیزمانی

دوره 5، شماره 1 ، آذر 1395، صفحه 129-142

چکیده
  «علم» در حکمت متعالیه مساوق با وجود انگاشته می‌شود. تحلیل علم در پرتو تفسیری وجودی از آن، سبب ارائۀ ویژگی‌هایی خاص برای دو گونۀ علم حصولی و علم حضوری در معرفت‌شناسی حکمت متعالیه می‌گردد. مسئلۀ پژوهش جاری، تبیین نسبت علم حصولی و حضوری با «توجیه معرفتی» و مشخص نمودن حیطۀ جریان توجیه معرفتی در دو گونۀ مذکور از معرفت است. ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
مقایسه دیدگاه فاضل قوشچی و ملاصدرا پیرامون وجود ذهنی

نجف یزدانی؛ محمد حسین دهقانی

دوره 5، شماره 1 ، آذر 1395، صفحه 143-156

چکیده
  اعتقاد به حصول ماهیت اشیاء در ذهن، در بحث وجود ذهنی، سبب طرح اشکالات متعددی در این زمینه گردیده است که از آن جمله می‌توان به اتصاف ذهن به امور متضاد، اتصاف ذهن به لوازم ماهیت و مهم‌تر از همه اجتماع دو مقوله اشاره کرد. اندیشمندان زیادی در پی پاسخ به این اشکالات برآمده‌اند. یکی از این پاسخ‌ها متعلق به فاضل قوشچی در شرح بر تجرید الاعتقاد ...  بیشتر