علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
بررسی آراء صدرالمتألهین پیرامون نحوه پیدایش کثرات از واحد متعال با تکیه بر نقد قاعده الواحد

علیرضا آزادگان؛ مهدی عظیمی

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، صفحه 11-35

https://doi.org/10.30473/pms.2018.34133.1519

چکیده
  شاید بتوان گفت صدرالمتألهین شیرازی در آثار خود، به آراء همه حکمای پیش از خود درباره کیفیت صدور کثرت از وحدت اشاره نموده است. از این‌رو تحلیل نظر حقیقی او پیرامون این مسئله دشوار به نظر می‌رسد. با این همه، ما در این مقاله سعی نموده­ایم با مراجعه به کتب او، همه نظراتی که او در این‌باره عنوان داشته را گردآورده و مورد نقد و بررسی قرار ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
چیستی « شخصیت» و مبانی هستی شناختی و انسان شناختی آن درحکمت متعالیه صدرا

مرضیه اخلاقی

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، صفحه 37-53

https://doi.org/10.30473/pms.2019.49683.1747

چکیده
  شخصیت که از ریشه یونانی «persona» به معنای نقاب و ماسک أخذ شده است، اصطلاحاً اشاره به ویژگی‌های بیرونی قابل مشاهده رفتارهای افراد و میزان تأثیرگذاری و تطابق خواسته‌ها و انتظارات اجتماعی آنها دارد، اما چون یک مفهوم انتزاعی است تبیین معنای علمی آن دشوار است. به‌دلیل ارائه تعاریف متعدد و مختلف از سوی روان‌شناسان که ریشه در جهان‌بینی ...  بیشتر

علمی- پژوهشی
رابطه علم و دین از منظر استاد مطهری (با تکیه بر نظریه تبدّل انواع)

میثم اکبرزاده؛ صفورا چگینی

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، صفحه 55-64

https://doi.org/10.30473/pms.2019.45091.1683

چکیده
  استاد مطهری، اسلام‌شناس ‌و متأله معاصر، از جمله متفکران و محققانی است که با رویکرد «گزینشی» به مسئله «علم» و «دین»، ازجمله نظریه تبدّل انواع، پرداخته و در تلاش است با رویکردی متفاوت و متعادل، با روش عقلانی ـ فلسفی و با وضوح بخشیدن به مسائل و موضوعات دینی، به داوری و بررسی ارتباط این دو بپردازد. او معتقد بود مشکلات ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
بررسی انتقادی ادلۀ عقلی ملارجبعلی تبریزی بر اشتراک لفظی وجود

جبار امینی؛ محمد سعیدی مهر؛ علی افضلی

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، صفحه 65-74

چکیده
  ملارجبعلی تبریزی، فیلسوف عصر صفوی اصفهان، از جمله فیلسوفانی است که در بسیاری از اصول و مبانی حکمت متعالیه، ازجمله مسئله اشتراک معنوی وجود، با ملاصدرا مخالفت نموده است. تبریزی به شدت با اشتراک معنوی وجود مخالفت کرده و به اشتراک لفظی آن میان واجب و ممکن قائل است. تبریزی سه گونه دلیل بر مدعای خود آورده است؛ عقلی، استناد به کلام حکما و ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
تحقق نفس قبل از بدن در نظریه حدوث جسمانی

مهدی انشایی؛ محسن جوادی

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، صفحه 75-90

چکیده
  مقدمات یک تدقیق در نظریه «نفسِ جسمانیة الحدوث و روحانیة البقاء» و بستر فکری آن، ما را متوجهِ کینونتی از نفس می‌کند که به واسطه سبب، قبل از ابدان و با حفظ هویت و تکثر معلولی، تحقق دارد و در عین اشتمال بر مراتب پایین­تر، طوری از اطوار حقیقت نفس است. لحاظ این کینونت، در فهم نظریه، نقشی به‌سزا دارد، چه اینکه فهمی نو از «حدوث» ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
تأملی نو در نظریه عینیت ذات و صفات الهی

علی رحیمی؛ محمد بنیانی

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، صفحه 91-102

چکیده
  کیفیت رابطه ذات و صفات، از مهم‌ترین مباحث خداشناسی است. یکی از اقوال مطرح در این زمینه، عینیت ذات و صفات در حیطه مصداق است. در این نوشتار ابتدا به مفهوم‌شناسی عینیت مصداقی پرداخته شده و سپس تلاش شده است تمام ادله اثباتی آن، گردآوری و استقراء شوند. در بخش ارزیابی نشان داده شده است که عینیت به لحاظ مفهوم‌شناسی، امری متناقض و ادله اثبات ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
واکاوی کارکرد قوۀ خیال در معاد جسمانی ملاصدرا

شمس الله سراج؛ حسین امین پرست

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، صفحه 103-117

https://doi.org/10.30473/pms.2018.40699.1607

چکیده
  یکی از مبانی ملاصدرا برای اثبات معاد جسمانی انسان، توجه به جایگاه قوه خیال است. او با تشریح ماهیت قوه خیال، به لزوم تداوم حیات آن پس از مرگ اعتقاد دارد. از کارکردهای اساسی قوه خیال، تصور ذات جسمانی انسان در عالم برزخ است؛ علمی که به اعتقاد ملاصدرا، معاد روحانی در آن محقق می‌گردد. عده­ای بر این باورند که ملاصدرا کارکرد و نقش قوه خیال ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
تبیین متافیزیکی زیست‌نوع‌های انسانی از دیدگاه ملاصدرا

عبداله صلواتی؛ زهرا لطفی

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، صفحه 119-130

چکیده
  ملاصدرا و شارحان فلسفة او، با الهام از قرآن و عرفان و به مدد نگرش وجودی، از زیست‌نوع‌های انسانی گوناگونی سخن گفته­اند. پرسش جستار حاضر این است که چگونه ملاصدرا زیست­نوع­های انسانی متکثر را تبیین می­کند؟ برون­داد و نتایج به دست آمده عبارتند از: 1. بنا بر مبانی هستی­شناختی و انسان‌شناختی ملاصدرا، انسان وجودی است که در عین ...  بیشتر

علمی- پژوهشی
تأثیر مبانی وجودشناسی ابن عربی در شکل‌گیری آموزه‌ تجسم اعمال

مهدی صفایی اصل؛ صدرالدین طاهری موسوی

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، صفحه 131-143

چکیده
  «تجسم اعمال» یا همان رابطه تکوینی اعمال و اعتقادات انسان با لذات و آلام اخروی، یکی از مهم‌ترین و پیچیده­ترین مسائل در باب معاد است. عرفا پیش از فلاسفه به این مسئله اشاره کرده و زوایای آن را بر اساس شهود و نقل، تبیین کرده­اند. در این مقاله تلاش می‌شود مبانی وجودشناختی ابن‌عربی که در تجسم اعمال نقش مستقیم یا حتی غیرمستقیم دارند، ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
بررسی دیدگاه صدرالمتألهین درباره شیوه‌ها و مراحل تأثیرگذاری بی‌واسطه نفوس انسانی بر اجسام مادی غیر بدنشان

سیدمهران طباطبایی؛ محمدمهدی مشکاتی

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، صفحه 145-160

چکیده
  بررسی دیدگاه صدرالمتألهین درباره شیوه‌ها و مراحل تأثیرگذاری بی‌واسطه نفوس انسانی بر اجسام مادی غیر بدنشان، از جمله مسائلی است که به علت کمبود منابع موجود درباره آن، تاکنون مغفول مانده است. از منظر ملاصدرا نفوس انسانی از سه طریق بر اجسام مادی تأثیر می‌گذارند: اول، نفوس مجرد عقلی سبب ایجاد تغییر و تحول در جسم مادی می‌شوند؛ دوم، نفوس ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
بازخوانی دیدگاه ملاصدرا پیرامون رابطه میان انسان و خدا با توجه به الهیات انسان‌گرا/ عالم‌گرا

محمد علی عباسیان چالشتری

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، صفحه 161-175

https://doi.org/10.30473/pms.2020.46830.1707

چکیده
  یکی از مسایل بسیار مهم در الهیات، به‌ویژه در دوران معاصر، مسئله رابطه میان انسان و خدا است. این مسئله در مقاله حاضر به سه گروه از مسائل کوچک‌تر تحلیل شده است: انسان و خدا با یکدیگر رابطه انفسی دارند یا آفاقی؟ آیا خدا و انسان نسبت به هم خودی هستند یا دیگری؟ آیا انسان و خدا ارتباطی بی‌واسطه باهم دارند یا باواسطه عالَم با یکدیگر مرتبط ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
بررسی تطبیقی «سعادت» از نظر ملاصدرا و اسپینوزا

محمدرضا شمشیری؛ زهرا علافچیان

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، صفحه 177-191

چکیده
  «سعادت» همواره و از دیرباز مطمح نظر آدمیان به‌طور عام و اندیشمندان به‌طور خاص بوده است و از چیستی، چگونگی، مبانی، راه‌های کسب، جلب و حفظ آن پرسش کرده‌اند. جستار حاضر به‌شیوه تحلیلی ـ استنباطی دیدگاه دو فیلسوف هم‌عصر یکدیگر در حوزه تفکر اسلامی و فلسفه غرب، صدرالمتألهین و اسپینوزا، در این‌باره را به بحث گذاشته است. هدف از این ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
تحلیل انتقادی پاسخ‌های شیخ اشراق و ملاصدرا به اشکال کلّی بودن جزئی

مهدی لاجوردی؛ مرتضی حاجی حسینی

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، صفحه 193-201

چکیده
  از نظریة علم حصولی که معتقد است هنگام علم به اشیاء صورتی از آنها نزد ذهن حاضر می­شود، دو قسم تفسیر ارائه شده است که با عناوین نظریة شبح و عینیت ماهوی شناخته می­شوند. بر نظریة عینیت ماهوی، اشکالاتی وارد شده که ذیل مبحث اشکالات وجود ذهنی بحث شده‌اند. علی­رغم اینکه ملاصدرا معتقد است اشکالات وجود ذهنی صرفاً نظریة عینیت ماهوی را هدف ...  بیشتر

علمی- پژوهشی فلسفه ملاصدرا
بررسی مقایسه‌ای نظر ارسطو، ابن‌سینا و ملاصدرا درباره کارکرد ادراک حسی و میزان معرفت‌بخشی آن

محمدحسین مختاری

دوره 8، شماره 2 ، شهریور 1399، صفحه 203-214

https://doi.org/10.30473/pms.2020.49157.1740

چکیده
  مسئله ادراک حسی از جمله مسائل مهم در مباحث نفس و علم است. حس، محسوس و احساس در اندیشه فیلسوفان یونان باستان از زمان افلاطون به‏صورت جدی مطرح بوده است. ارسطو شاگرد و منتقد افلاطون، تبیین استاد از ادراک حسی را کافی نمی‏دانست، از این‌رو در مجموعه آثار خود به‏ویژه در دو اثر درباره نفس و حس و محسوس به تبیین ادراک حسی پرداخته است. فیلسوفان ...  بیشتر