جایگاه «وجود لابشرط» در فلسفه ملاصدرا (با تأکید بر مراتب سه‌گانه وجود)

جواد عظیمی دستگردی؛ علی ارشد ریاحی

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 20 شهریور 1401

https://doi.org/10.30473/pms.2022.58911.1857

چکیده
  چکیده:از طرفی «حقیقت وجود» در حکمت متعالیه عنوانی است که ملاصدرا در مسائل مهم فلسفی بر آن تکیه دارد و احکام ویژه ای مانند اصالت، وحدت و تشکیک را خصوص این عنوان مطرح می کند و از طرف دیگر وی فقط سه قسم وجود را برمی‌شمارد: وجود واجب، وجود مطلق و وجود مقیّد. رابطه آن حقیقت با این سه قسم اهمیت زیادی در فهم دقیق نظام فلسفی ملاصدرا دارد. ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
نقش بدن در شکل گیری عمل(با تاکید بر دیدگاه ملاصدرا)

احمد شه گلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 شهریور 1402

https://doi.org/10.30473/pms.2023.61370.1909

چکیده
  بحث فلسفی از کنش انسانی از مباحث مهم فلسفی معاصر است. در این موضوع مسائل مختلفی مطرح می شود. یکی از مسائلی که در فلسفه عمل با وجود اهمیت آن مورد غفلت واقع شده، مسئله نسبت عمل با بدن است. این پژوهش در صدد تبیین فلسفی نسبت بدن و عمل و انحا تاثیر بدن در شکل گیری عمل است. در فلسفه اسلامی مسئله عمل به صورت پراکنده در قالب مباحث مختلفی مطرح شده ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی تطبیقی تکون خلقت و عقلانی یا وحیانی بودن خلق از عدم از منظر آکویناس و ملاصدرا

سیده ناهید یعقوبیان؛ مهدی دهباشی؛ محمدرضا شمشیری

دوره 12، 1 (پاییز و زمستان 1402) ، بهمن 1402، ، صفحه 31-44

https://doi.org/10.30473/pms.2020.50326.1752

چکیده
  مسئله آفرینش و به تبع آن، خلق‌ازعدم، یکی از چالش‌های فلاسفه و متکلمان در همه اعصار بوده است. هدف این پژوهش که، به شیوه توصیفی ـ تحلیلی تنظیم شده است، تحلیل، تطبیق و بررسی دیدگاه‌ آکویناس و ملاصدرا درباره نحوه تکون خلقت و عقلانی یا وحیانی بودن خلق‌ازعدم است. در این مقاله، روشن می‌شود که آکویناس ضمن این که دلایل فلاسفه و متکلمین بر ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
امکان‌سنجی تأثیرکاتارسیس بر مخاطب تراژدی در نسبت با نظریه حرکت جوهری ملاصدرا

محمدمهدی بهرامی؛ محمد رعایت جهرمی

دوره 12، 1 (پاییز و زمستان 1402) ، بهمن 1402، ، صفحه 107-122

https://doi.org/10.30473/pms.2023.68316.2029

چکیده
  هر اثر نمایشی با عناصر ویژه‌ای که در بر دارد در صدد آن است که بهترین نوع ارتباط را با مخاطب خویش برقرار نموده و وجوه مختلف انسانی او را درگستره‌ای از تار و پود فهم و تجربه در حوزه تماشا به چالش بکشد! پرسش اینجاست که این نوع مواجهه چگونه می‌تواند این‌گونه بر روح و جان آدمی مؤثر واقع گردیده و لااقل فراتر از آنچه در آغاز، درام تصور می‌شده ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
ملاصدرا و مسئله خلود در عذاب (رد تناقض واردشده بر دیدگاه ملاصدرا)

بهزاد محمدی

دوره 12، 1 (پاییز و زمستان 1402) ، بهمن 1402، ، صفحه 147-158

https://doi.org/10.30473/pms.2023.68441.2031

چکیده
  در این نوشتار با رویکرد فلسفی و با روش پژوهش توصیفی تحلیلی به بیان و پاسخ این مسئله پرداخته شده است که آیا عذاب جهنمیان آن چنان که در قرآن کریم با عبارات «خالدین فیه» و «خالدون» بدان اشاره شده است، خلود و جاودانگی دارد یا خیر؟ جان کلام در این گفتار مربوط به دیدگاه ملاصدرا در این زمینه است. از نظر برخی اندیشمندان ملاصدرا در ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تطورحکمت نبوی از سهروردی تا ملاصدرا

طاهره کمالی زاده

دوره 12، 1 (پاییز و زمستان 1402) ، بهمن 1402، ، صفحه 159-172

https://doi.org/10.30473/pms.2023.68942.2039

چکیده
  از ویژگی­های دور دوم تاریخ فلسفۀ اسلامی که با ظهور حکمت اشراق سهروردی آغاز و با حکمت متعالیۀ ملاصدرا استمرار یافت، ادغام فلسفه اسلامی با عرفان وحدت شهود ایرانی و عرفان وحدت وجود ابن عربی است. سهروردی به قصد تجدید حیات حکمت حقیقی و با انتقاد از حکمت مشاء نشان داد که واژۀ فلسفه مترادف با فلسفۀ مشائی مرسوم و منحصر به اندیشه‌های ارسطویی ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
حقوق خانواده در قرآن کریم با رویکرد صدرایی

ابوالفضل بورقانی فراهانی

دوره 12، 1 (پاییز و زمستان 1402) ، بهمن 1402، ، صفحه 173-181

https://doi.org/10.30473/pms.2024.69795.2057

چکیده
  همان­طوری که بر همگان روشن است، خانواده یک نهاد اجتماعی است و مفهوم آن در جوامع مختلف و در طول زندگی بشر همواره به یک شکل نبوده و پابه­پای تحولات اجتماعی متحول شده است. خانواده مرکب از گروهی افراد است که از طریق خون، ازدواج، فرزند خواندگی به یکدیگر مربوط و منسوب بوده و برای مدت طولانی و مشخص با هم زندگی می‌کنند. هدف‌های تشکیل خانواده ...  بیشتر

واکاوی مناسبت سعادت و سیاست در فلسفه سیاسی ملاصدرا

سید محمدرضا احمدی طباطبایی؛ احمد شریعتمداری

دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 1-18

https://doi.org/10.30473/pms.2023.10206

چکیده
  تبیین چیستی و راه نیل به «سعادت» به عنوان ایده‌ای اساسی در زندگی انسان و «سیاست» به عنوان جامع اعتبارات قدرت‌بنیاد بعدالاجتماعی، همواره مورد توجه فیلسوفان مسلمان بوده و صدرالمتألهین نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. این مقاله در پی پاسخ به این سؤال اصلی است که رابطه سعادت و سیاست در ضمن فهم معنای آن‌ها نزد ملاصدرا چگونه ...  بیشتر

حیات تاریخی حکمت متعالیه پس از ملاصدرا

سیداحمد عقیلی؛ کریم نجفی برزگر؛ محمدرضا عامری برکی

دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 19-28

https://doi.org/10.30473/pms.2023.10208

چکیده
  یکی از نکات مهم درحیات تاریخی حکمت صدرایی آن است که به لحاظ تاریخی مدت زمان بسیاری به طول انجامید تا این حکمت در حوزه­های علمی جایگاه خود را بازیابد و مورد قبول قرار گیرد. مسئله‌‌ای که ریشه در ماهیت این مکتب و تعارضات و فضای اجتماعی-تاریخی آن دارد و بررسی آن می‌‌تواند ضمن روشن شدن وجوه تاریک و ناشناخته حکمت صدرایی، تفاوت­ها و تقابلات ...  بیشتر

استلزامات بیان غیاث‌الدین منصور دشتکی با «اصالت وجود» ملاصدرا

معصومه اسماعیلی

دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 29-40

https://doi.org/10.30473/pms.2023.10210

چکیده
  یکی از مبنایی‌ترین مباحث فلسفی بحث از اصالت وجود یا ماهیت است که در موضع‌گیری‌های فکری - فلسفی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. ملاصدرا «اصالت وجود» را بعنوان مبنای حکمت متعالیه با ادلّه محکم اثبات نمود و با بررسی حکمای پیش از خود، مشائیان را قائل به اصالت وجود و اشراقیان را اصالت ماهوی نامید. هرچند مساله‌ی اصالت وجود یا ماهیت نزد ...  بیشتر

بررسی دیدگاه ملاصدرا نسبت به نظر غزالی در معاد جسمانی

مصطفی مؤمنی؛ محمدجواد اخگری؛ مهدی بیات مختاری

دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 41-54

https://doi.org/10.30473/pms.2023.10211

چکیده
  یکی از دیدگاه‌ها در باب معاد جسمانی نظریة غزالی است که به مثلیت بدن اخروی و دنیوی معتقد است. در مقابل ملاصدرا بر حسب مقدماتی به تبیین معاد جسمانی پرداخته و نتیجه می‌گیرد که نفس و بدن بعین‌هما محشور خواهند شد. ملاصدرا اشکالات و نقدهایی بر نظریة غزالی وارد می‌کند و اشکال اصلی را در محذور عقلی آن و تلازم آن با تناسخ می‌داند. در این نوشتار ...  بیشتر

خوانش نظریه «دفعه واحده» میرداماد براساس نظریه حدوث زمانی ملاصدرا

عبدالرضا صفری حلاوی

دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 77-88

https://doi.org/10.30473/pms.2023.10214

چکیده
  این مقاله به منظور یافتن یک خوانش مشترک درباره آموزه «حدوث» بر بررسی رهیافت حدوث دهری «دفعه واحده» میرداماد از یک‌سو و «حدوث زمانی» ملاصدرا از دیگر سو تمرکز دارد. بخشی از کتاب قبسات به بحث از حقیقت حدوث دهری و رویکرد ابداعی دفعه واحده می‌پردازد. ملاصدرا نیز در منهج سوم، مشعر سوم کتاب المشاعر به تحلیل حدوث زمانی و ارائه ...  بیشتر

تأثیر عوامل غیرمعرفتی بر معرفت از نگاه پلانتینگا و ملاصدرا

زینب شکیبی؛ فهیمه خوشنویسان

دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 125-136

https://doi.org/10.30473/pms.2023.10232

چکیده
  پلانتینگا از فیلسوفان فضیلت‌گرا و در معرفت‌شناسی دارای رویکرد وثاقت‌گرایی و برون‌گرایی است. در اعتمادگرایی مبتنی بر فضیلت به ویژگی‌های فضیلتی و رذیلتی فاعل شناسا اعم از ویژگی‌ها و استعداد قوای معرفتی برای مودی به صدق بودن باور تاکید شده است. پلانتینگا در معرفت‌شناسی عام نظریه ضمانت را در مکانیزم کارکرد صحیح قوا تقریر کرد و برای ...  بیشتر

کراهت یا ترس از مرگ و درمان آن از دیدگاه ملاصدرا و مقایسه آن با ابن‌سینا

ناصر محمدی

دوره 11، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 137-147

https://doi.org/10.30473/pms.2023.10233

چکیده
  ترس از مرگ امری است ضروری و همچون خود مرگ از حکمت‌های الهی است. دلایل فلسفی و وجودی مبتنی بر علل فاعلی و غایی که از اختصاصات ملاصدرا است، دو دلیل اصلی وی در تبیین این ترس است. نفس، فاعل ترس است چون دوستدار خدا و صفت جاودانگی او است و هم به دلیل غلبه احکام بدن زوال دنیوی را ناخوش می‌دارد. غایت وجودی این ترسِ نهفته در نفس نیز محافظت از بدن ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی حیات برزخی و اخروی حیوانات از دیدگاه ملاصدرا و امام خمینی(ره)

حسین خالقی پور؛ علی الله بداشتی

دوره 11، شماره 1 ، اسفند 1401، ، صفحه 17-32

https://doi.org/10.30473/pms.2021.56453.1828

چکیده
  حشر حیوانات از جمله مباحثی است که همواره میان حکما، متکلمان و بزرگان دین مورد اختلاف بوده است. برخی از آنان معتقدند که نفوس حیوانات پس از مرگ، هیچ­گونه بقایی ندارد و برخی دیگر که معتقد به تجرد نفس حیوانات هستند، قائل به وجود حشر برای آنان می­باشند. در این مقاله، ضمن پذیرش حشر نفوس حیوانات بر اساس آیات و روایات، به بررسی نحوۀ حیات ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
واکاوی نگرش ملاصدرا و اسپینوزا در بارۀ جاودانگی، سرشت و سرنوشت نفس انسان

آسیه بیستونی؛ محمد اکوان

دوره 11، شماره 1 ، اسفند 1401، ، صفحه 69-86

https://doi.org/10.30473/pms.2021.57758.1842

چکیده
  جاودانگی نفس یکی از مهم‌ترین مسائل فلسفی است که با انسان و سرنوشت او ارتباط تنگاتنگ دارد. روشن شدن چگونگی تحقق جاودانگی، بر مسیر و روش زندگی انسان تأثیر ژرف و مستقیم دارد. فیلسوفان و دیگر اندیشمندان که در خصوص انسان و شناخت او، سرشت و سرنوشت او اندیشیده‌اند، مسئلۀ جاودانگی همواره ذهن و ضمیر آنان را به خود مشغول ساخته است. در این نوشتار ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
مطالعه انتقادی استناد ملاصدرا به حدیث بطون هفت‌گانه قرآن کریم

محمود صیدی؛ محمد جواد پاشایی

دوره 11، شماره 1 ، اسفند 1401، ، صفحه 133-144

https://doi.org/10.30473/pms.2022.62084.1924

چکیده
  قرآن کریم برای هدایت انسان­ها و وصول آنان به سعادت ابدی فرو فرستاده شده است؛ چه اینکه مخاطب قرآن نیز انسان­ها با همه مراتب مختلف و تنوع استعدادهای شأن است. با نظر به همین نکته، قرآن خود مراتبی داشته و افزون بر مرتبه ظاهری، بطونی دارد که هر انسانی نسبت به استعداد خویش از آن جرعه می­نوشد. ملاصدرا با استشهاد به حدیثی در مـورد بطـون ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
ترکیب اتحادی ماده و صورت نزد سیدسند و ملاصدرا و قابلیت تبیین آن به‌وسیله مبانی ایشان

فاطمه عابدینی؛ علی ارشد ریاحی

دوره 11، شماره 1 ، اسفند 1401، ، صفحه 145-162

https://doi.org/10.30473/pms.2022.60124.1890

چکیده
  نحوه ترکیب ماده و صورت از مسائلی است که مورد اختلاف فلاسفه است. مشهور فلاسفه پیشین قائل به ترکیب انضمامی هستند. در این میان، سیدسند قائل به ترکیب اتحادی ماده و صورت شد و ملاصدرا نیز همین نظر را اختیار کرد. مباحث وی به جهت محتوا و عبارات بسیار شبیه به مباحث سیدسند است، لذا این نظریه قوت می‌یابد که ملاصدرا در پذیرفتن این نظریه مقلد صرف ...  بیشتر

تبیین سیر ادراکی در مساجد عصر صفوی، از ماده تا معنا مبتنی ‌بر آرای ملاصدرا (موردپژوهی: مسجد امام و مسجد شیخ لطف‌الله)

مهدی بنی‌اسدی باغمیرانی؛ سید بهشید حسینی؛ آزاده شاهچراغی

دوره 11، شماره 1 ، اسفند 1401، ، صفحه 163-178

https://doi.org/10.30473/pms.2022.60315.1893

چکیده
  عصر صفوی دوره طلایی اندیشه شیعی است که فرصت بروز در معماری آن عصر را پیدا کرده است. سیر در مراتب مختلف ‌ادراکی یکی از موضوعات، تأمل­برانگیز در اندیشه فلاسفه شیعی‌ عصر صفوی ازجمله ملاصدرا است که تعین آن را می‌توان در مساجد، به عنوان شاخص‌ترین معماری عصر صفوی مشاهده کرد. اگرچه ملاصدرا ادراک را بالاتر از ساحت مادی می‌داند، اما در ...  بیشتر

رویکرد «تعمیمی و اصلاحی» ملاصدرا در منطق تعریف

محمد حسین زاده

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 17-32

https://doi.org/10.30473/pms.2022.63128.1941

چکیده
  منطقی که فیلسوفان پیش از ملاصدرا در قالب منطق مشاء و اشراق مطرح کرده­اند، منطقی است که با غفلت از حقیقت عینی وجود و بر پایۀ حضور مستقل و اصیل ماهیت در واقعیت خارجی بنا شده است. تغییر بنیان­ این منطق در فلسفۀ اصالت وجودی ملاصدرا مستلزم تغییر در نوع نگاه و رویکرد صدرا در بررسی مسائل منطق است. این پژوهش در یک نگاه مرتبۀ دوم به شیوۀ ملاصدرا ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
بررسی نقش اسماء خداوند بر حوزه‌های وجودی، معرفتی و عملکردی انسان از دیدگاه ملاصدرا

حسن عباسی حسین آبادی؛ مرضیه اخلاقی؛ ابراهیم نوری؛ زهرا صفاءی مقدم

دوره 10، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 189-202

https://doi.org/10.30473/pms.2022.60917.1903

چکیده
  در حکمت متعالیه ملاصدرا، نظام آفرینش تجلی اسمای الهی است. اصول و حقایق صوری که در عوالم موجودند، در ذات حضرت الوهیت وجود دارند و این حقایق از مرتبۀ ذات به عالم اسماء و صفات و از آنجا به عوالم دیگر تنزل کرده‌اند. در میان موجودات، انسان چون مظهر اسم جامع ‌»الله» است، اهمیت ویژه‌تری دارد. تأثیرات اسمایی در قوس نزول، جنبه آفرینشی ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
واکاوی تصویرسازی ملاصدرا از اخلاق برپایه رویکرد سنجش‌گرایانه فلسفی در پرتو آراء اندیشمندان

فرشته ابوالحسنی نیارکی؛ هاشم قربانی

دوره 10، شماره 1 ، اسفند 1400، ، صفحه 11-23

https://doi.org/10.30473/pms.2019.44447.1673

چکیده
  ملاصدرا تعریفی از اخلاق ارائه کرده است که براساس طبقه‌بندی این جستار، تعریف به صفات درونی و ملکه‌انگاری اخلاق است، اما ملکه نزد وی که بنابر حرکت جوهری قائل به صورت باطنی متمایز در هر مرتبه است، متمایز از ملکه‌ی پارادایم مشائی است. این مقاله با گذار از تحلیل تعریف وی، در پرتو گفتگوی اثربخش میان صدرا و اندیشمندان، مقایسه تطبیقی و تحلیل ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
فاعلیت الهی از دیدگاه گریفین و نقد ان بر پایه فلسفه صدرایی

زینب اختری؛ عبداله صلواتی

دوره 10، شماره 1 ، اسفند 1400، ، صفحه 25-38

https://doi.org/10.30473/pms.2019.44990.1679

چکیده
  فاعلیت الهی از منظر گریفین عبارت است از قدرت الهی که تأثیرات علّی در جهان را اِعمال می‌کند و نحوه فعالیت خدا در جهان و تأثیرگذاری خدا بر موجودات را نشان می‌دهد و به بیان دیگر چگونگی اعمال قدرت الهی در جهان است. گریفین فاعلیت را بر مبنای قدرت تبیین می‌کند و قدرت را به ترغیب و تشویق و شورانگیزی تحویل می‌برد. براین اساس ارتباطی دوطرفه ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
تبیین جایگاه وجودی و معرفتی عقل فعال از نظر ابن سینا و ملاصدرا

زهرا حسام محمدی؛ علی افضلی

دوره 10، شماره 1 ، اسفند 1400، ، صفحه 39-50

چکیده
  عقل فعال موجودی برتر از عالم طبیعت، عاری از ماده و احکام آن، قائم به نفس و فعلیت صرف است. این موجود از نظر حکمای مشائی هم در ساختمان هستی و هم در فرآیند معرفت انسان نقش بی‌بدیلی دارد. به باور ایشان معرفت بشر بدون وجود عقلی مفارق و قدسی به سامان نمی‌رسد و فرآیند معرفت در تمام مراحل خود، به افاضه و دستگیری چنین موجودی محتاج است. نحوه‌ی ...  بیشتر

فلسفه ملاصدرا
اعتبار سنجی نظرهای انتقادی بر مبحث اتحاد نفس با عقل فعال در تفکر صدرائی

شمس الله سراج؛ امیر دل زنده نژاد؛ مجید ضیایی قهنویه

دوره 10، شماره 1 ، اسفند 1400، ، صفحه 67-78

https://doi.org/10.30473/pms.2019.45335.1687

چکیده
  چکیده:در مسئله اتحاد نفس با عقل فعال، اشکالات و ابهاماتی وجود دارد: از جمله ایجاد تعدد عقول با رسیدن و اتحاد نفس به عقل فعال، افاضه صور حسی مختلف از یک شیء واحد توسط عقل فعال، ابتنای بحث عقل فعال بر طبیعیات قدیم، تبیین لحظه اتحاد نفس با عقل فعال، تبیین خطاهای حسی و چگونگی افاضه صور حسی کاذبه و مجرد مثالی توسط عقل فعال که مجرد تام است. ...  بیشتر